Św. Pius wydaje bullę Quo primum „ut sacerdotes intelligant, quibus precibus uti, quos ritus, quasve caeremonias in Missarum celebratione retinere posthac debeant” – „aby kapłani wiedzieli jakich modlitw używać, oraz jakich odtąd, przy odprawianiu Mszy Świętej, rytów i ceremonii przestrzegać”.
Ryty i ceremonie. Użyty spójnik nie jest przypadkowy. Ten aspekt jest prawie nieobecny w wielu opracowaniach dotyczących Mszy Świętej w rycie rzymskim.
Przypomnijmy tekst doniosły teologa – pokornego wobec misterium katolickiego kultu:
„Liturgia jest nierozłącznie związana z religią; można powiedzieć, że ceremonie są kluczem do religii, bez którego nie możemy wejść do jej sanktuarium. Jej tajemnice posiadają wprawdzie święty mrok, którego nie sposób do końca zgłębić, ale ceremonie rozciągają ponad nim tyle światła, ile potrzeba nierozjaśnionemu ludzkiemu oku, które nigdy całkiem jasno na te tajemnice spojrzeć nie zdoła i tylko poprzez wiarę do oglądania dociera.
Z pewnością! Nie pozna się religii, jeśli nie pozna się jej ceremonii lub pozna je tylko pobieżnie. Wrogowie religii rozpoznali dokładnie, jak ścisły jest związek ceremonii z najważniejszymi aspektami religijnymi i że legną te drugie w gruzach, jeśli się te pierwsze usunie. Dlatego atakują oni religię poprzez jej ceremonie; próbują w nich odkrywać jak najwięcej rzeczy bagatelnych, zbędnych, sprzecznych, a nawet i przesądnych, tak żeby po ich wskazaniu, ceremonie usunąć lub co najmniej sprowadzić do poziomu całkowitej prostoty.
Te fałszywe zarzuty przeciwko ceremoniom przedkładają wrogowie religii w tak lśniący i doniosły sposób, że nawet najbardziej prawowierni mężowie i wierni dają się tym oczarować i nie tylko są gotowi do uznania niektórych kościelnych ceremonii za obojętne i zbędne, lecz wstydzą się brać w nich udział, a przynajmniej potajemnie życzą sobie znacznego zmniejszenia ich ilości. Nie rozpoznają oni jednak, że poprzez to działanie przykładają ich świętej religii morderczy nóż do gardła. Ten błąd wynikać może z tego, że nie pojmują oni ani ceremonii samych w sobie, ani ich znaczenia, ani też ich nierozerwalności z tym, co istotne”.
25 października 1809 r.
O. Edilbert Menne, franciszkanin
(tł. T. O.)